ยาว ปิฏฺฐิกณฺฏกํ อลฺลีนา โหตีติ มยฺหํ อุทรจฺฉวิ ยาว ปิฏฺฐิกณฺฏกํ, ตาว ตํ อาหจฺจ ฐิตตฺตา อลฺลีนา โหติ อุทริยสฺส ปริกฺขเยน อนฺตานญฺจ สุฏฺฐุมิลาตตายฯ ภาริยภาริยาติ ครุตราฯ สหอุทรจฺฉวิํ ปิฏฺฐิกณฺฏกํ, สหปิฏฺฐิกณฺฏกํ อุทรจฺฉวินฺติ โยชนาฯ เนว นิกฺขมติ อาหารสนฺนิสฺสยอาโปธาตุยา สพฺพโส วิสุกฺขตฺตาฯ ปูติมูลานีติ โลมมูลานํ ปริพฺรูหนเก มํเส โลหิเต จ ปริกฺขีเณ ตานิ สุกฺขานิ ฐานโต ภฏฺฐานิ อภาเวเนว ‘‘ปูติมูลานี’’ติ วุตฺตานิฯ เตนาห ‘‘ตสฺส ปนา’’ติอาทิฯ

อธิคตาติ อิทานิ อธิคตาฯ ยถา เอตรหิ วิปสฺสนาปญฺญาย อธิคตตฺตาติ อิมินา กิญฺจาปิ มหาโพธิสตฺตา ปริปากคตญาณา วสีภูตชฺฌานาภิญฺญา วิปสฺสนาย ปริกมฺมํ กโรนฺติ, ยถา จ เนสํ จริมภเว วิปสฺสนาจาโร, น ตถา ตทาติ ทสฺเสติฯ เอตเทวาติ ยํ เยน วุตฺตํ อตฺถชาตํ, เอตเทว เอตฺถ เอตสฺมิํ ปาฐปเทเส ยุตฺตํ ปุพฺเพนาปรํ อวิรุชฺฌนโตฯ อิตรถาติ ภิกฺขูหิ วุตฺตปฺปกาเรน อนนุรูโป สิยา ‘‘อิมิสฺสา’’ติ วุตฺตาย อญฺญตฺเตฯ

อาหารสุทฺธิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สํสารสุทฺธิอาทิวณฺณนา

[160] สํสาเรนาติ อปราปรํ จวนุปปชฺชนวเสน ภเวสุ สํสรเณนฯ ยํ สนฺธาย วุตฺตํ –

‘‘ขนฺธานญฺจ ปฏิปาฏิ, ธาตุอายตนาน จ;

อพฺโพจฺฉินฺนํ วตฺตมานา, สํสาโรติ ปวุจฺจตี’’ติฯ (วิสุทฺธิ. 2.619; ที. นิ. อฏฺฐ. 2.95; สํ. นิ. อฏฺฐ. 2.2.60; อ. นิ. อฏฺฐ. 2.4.199; ธ. ส. อฏฺฐ. นิทานกถา; วิภ. อฏฺฐ. 226; สุ. นิ. อฏฺฐ. 2.523; อุทา. อฏฺฐ. 39; อิติวุ. อฏฺฐ. 14, 58; เถรคา. อฏฺฐ. 1.67, 99; พุ. วํ. อฏฺฐ. 58; จูฬนิ. อฏฺฐ. 6; ปฏิ. ม. อฏฺฐ. 2.1.117; วิสุทฺธิ. มหาฏี. 1.127; อ. นิ. ฏี. 2.4.9; สารตฺถ. ฏี. 1.1);

พหุกนฺติ พหุกาลํ พหุกฺขตฺตุํฯ อุปปชฺชิตฺวาติ ตตฺถ ตตฺถ ภเว นิพฺพตฺติตฺวาฯ อาวาเสนาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ สตฺตาวาเส อาวสเนน นิพฺพตฺติตฺวา ชีวเนนฯ